Chống trục lợi bảo hiểm: lắm gian nan!
Chống trục lợi bảo hiểm: lắm gian nan!
Bạch Thị Nhã Nam*
Gần đây có một vụ viêc trục lợi
bảo hiểm gây nóng ở Việt Nam, đó là một thiếu phụ 30 tuổi đã tự thuê người
chặt tay, chân nhằm muốn lấy tiền bồi
thường từ doanh nghiệp bảo hiểm gần 3 tỷ đồng. Sau khi thực hiện hành vi, chị
đã trình báo công an là bị tai nạn giao thông đường sắt. Tuy nhiên, hành vi
trục lợi bảo hiểm nhân thọ của thiếu phụ này đã bị công an điều tra ra và làm
rõ chân tướng sự việc. Hình ảnh báo chí đưa tin về thiếu phụ với các phần thi
thể buộc phải tháo bỏ do vết thương bị hoại tử thật sự ám ảnh và gây sốc người
đọc. Hơn nữa, việc tự chặt tay chặt chân
để hưởng tiền bồi thường bảo hiểm là hành vi lần đầu xảy ra ở Việt Nam, vụ việc
này đã thật sự gây chấn động không chỉ đối với các doanh nghiệp bảo hiểm mà với
cả xã hội.
Có phải chăng vì việc lấy tiền bồi
thường từ doanh nghiệp bảo hiểm quá dễ dàng nên người mua bảo hiểm đã lợi dụng
mọi thủ đoạn, mánh khóe, kể cả việc tự ngụy tạo tai nạn, dám hủy hoại ngay
chính cơ thể của mình chỉ để kiếm tiền bồi thường. Trục lợi bảo hiểm ở Việt Nam được xem như vấn
nạn của ngành bảo hiểm khi tình trạng này đang gia tăng và phổ biến với mức độ
ngày càng tinh vi.
Thực
trạng trục lợi bảo hiểm ở Việt Nam
Câu
chuyện trục lợi bảo hiểm không còn mới mẻ đối với người mua bảo hiểm và doanh
nghiệp bảo hiểm, tuy nhiên hành vi trục lợi ngày càng phức tạp, đa dạng, xảy ra
ở hầu hết các loại hình, nghiệp vụ bảo hiểm.
Theo báo cáo của cục Quản lý – Giám sát bảo
hiểm, Bộ Tài chính, trong giai đoạn 2007- 2014 cho thấy, tổng số vụ trục lợi
bảo hiểm đã phát hiện và có bằng chứng cụ thể để từ chối chi trả bảo hiểm là
gần 64.000 vụ, tăng trung bình 31,3%/năm; tổng số tiền trục lợi khoảng 850 tỷ
đồng, trung bình gần 110 tỷ đồng/năm.[1]
Trục lợi
bảo hiểm gây hậu quả rất lớn đối với doanh nghiệp bảo hiểm, người tham gia bảo
hiểm. Điều này đang dần làm mất niềm tin của khách hàng, nhà đầu tư vào các
doanh nghiệp bảo hiểm đang hoạt động hiện nay tại Việt Nam. Theo Cục Quản lý,
giám sát bảo hiểm, Bộ Tài Chính, thị trường bảo hiểm ở Việt Nam đến cuối năm
2015, mặc dù tăng trưởng cao, ổn định song quy mô thị trường bảo hiểm vẫn còn
nhỏ so với tiềm năng, tỷ lệ doanh thu phí bảo hiểm trên GDP hiện nay mới chỉ
đạt mức 2%, thấp hơn so với mức trung bình của khối ASEAN (3,35%), châu Á
(5,37%) và thế giới (6,3%).[2]
Hành vi trục lợi bảo hiểm được
hiểu là bất kỳ hành vi lừa dối nào nhằm kiếm lợi bất hợp pháp của các chủ thể
tham gia vào quan hệ kinh doanh bảo hiểm. Trục lợi bảo hiểm hiện ở Việt Nam
diễn ra rất đa dạng, dưới nhiều hình thức từ “trục lợi cứng” (Hard Fraud) đến
“trục lợi mềm”(Soft Fraud). Cụ thể, “Trục lợi cứng” là hành vi khi một người cố
tình lập hồ sơ khiếu nại cho một vụ tổn thất không có thật; hoặc cố tình khởi
tạo một vụ tổn thất, tự phá hoại sức khỏe của mình, tự phá hủy tài sản để đòi bồi thường bảo hiểm như
dàn dựng đâm va ô tô, tự đốt cháy tài sản... “Trục lợi mềm” là hành vi người
được bảo hiểm kê khai thông tin thiếu trung thực, có thể ở giai đoạn tiền hợp
đồng, hoặc sau khi sự kiện bảo hiểm xảy ra nhằm gia tăng lợi ích, hưởng lợi bất
hợp pháp từ doanh nghiệp bảo hiểm.
Lòng
tham, một trong những thuộc tính xấu của con người
Nguyên nhân của tình trạng trục lợi bảo
hiểm ở Việt Nam xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Một trong những nguyên nhân
được nhìn nhận chủ yếu là việc thực thi pháp luật chưa nghiêm từ phía người mua
bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm, thiếu sự kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng và xử lý kịp thời nên
nhiều người mua bảo hiểm nảy sinh hành vi gian lận. Đúng như Các Mác đã nói “nếu
lợi nhuận lên đến 300% thì dù có phải treo cổ nhà tư bản vẫn lao vào kiếm lời”.
Với số tiền phí bảo hiểm bỏ ra thì ít so với số tiền bảo hiểm, sự chênh lệch đó
có thể là tới 100% lớn hơn phí bảo hiểm đóng góp, hoặc gấp 100 tới 1000 lần so
với số phí bảo hiểm, vì vậy, người trục lợi sẵn sàng tìm mọi cách để được bồi thường.
Không chỉ có người mua bảo hiểm tham gia trục lợi, mà vụ việc có thể
còn có sự thông đồng của nhân viên bảo hiểm như việc họ có thể cố tình ghi sai
ngày tham gia bảo hiểm trên giấy chứng nhận bảo hiểm (ghi ngày tham gia bảo
hiểm đẩy lùi trước khi sự kiện bảo hiểm xảy ra) hoặc do thiếu trách nhiệm đã
không đánh giá đúng mức độ trầm trọng của rủi ro (ví dụ tình trạng sức khỏe của
người tham gia bảo hiểm, hoặc tình trạng hư hao của tài sản tham gia bảo hiểm);
cũng có thể nhân viên bảo hiểm thông đồng với khách hàng để ngụy tạo hồ sơ, đánh
giá cao mức độ tổn thất hoặc lợi dụng các kẽ hở về giấy tờ, về thủ tục giám định,
bồi thường để nhằm trục lợi bảo hiểm.
Sự phức tạp của các vụ trục lợi bảo hiểm sẽ càng gây khó dễ cho việc
điều tra khi mà sự thông đồng giữa những người tham gia bảo hiểm có hành vi gian lận với những người có liên quan như công an để
làm biên bản giả về tai nạn giao thông trong các bảo hiểm vật chất xe cơ giới
hoặc bảo hiểm tài sản xe ô tô, hoặc mua chuộc bác sỹ để dựng lên bệnh án, làm
giả, kê những đơn thuốc đắt tiền để đòi được số tiền bảo hiểm nhiều hơn… khá
phổ biến trong loại hình bảo hiểm con người.
Điều trị căn bệnh kinh niên, mãn
tính
Dù trục lợi bảo hiểm là
một căn bệnh “kinh niên, mãn tính” và có nhiều diễn biến ngày
càng phức tạp, khó để điều trị nhưng đây không phải là căn bệnh không thể phòng
chống và hạn chế trong ngành kinh doanh bảo hiểm.
Muốn giảm thiểu thấp nhất
sự trục lợi trước hết cần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người mua bảo
hiểm và các bên liên quan khác trong quan hệ kinh doanh bảo hiểm như nhân viên
bảo hiểm, đại lý bảo hiểm, và cả cộng đồng xã hội như đội ngũ giám định tổn thất
tài sản, hay đội ngũ y tế. Một điểm đáng mừng là trục lợi bảo hiểm đã được hình
sự hóa và đưa vào Bộ luật hình sự 2015 với tội danh “gian lận trong kinh doanh bảo hiểm”, theo đó cá nhân người phạm tội
có thể bị phạt tiền tới 300.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 03 năm; đối
với pháp nhân phạm tội có thể bị phạt tiền tới 7.000.000.000 đồng, có thể bị cấm
kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn…
Quy định này đã bổ sung vào các chế tài hành chính, chế tài dân sự hiện nay vốn
chưa đủ nghiêm minh để xử lý việc gia tăng hành vi trục lợi bảo hiểm và
đồng thời nâng cao tính răn đe của pháp luật, ngăn ngừa, phòng chống việc
gian lận trong kinh doanh bảo hiểm
Đối với các doanh nghiệp bảo hiểm,
cần phải nỗ lực ứng phó mang tính tập thể, và sự vào cuộc của Hiệp hội bảo hiểm
ở Việt Nam để cùng chia sẻ, cập nhật, sử dụng thông tin phòng chống trục lợi
hiệu quả giữa các doanh nghiệp, xây dựng quy tắc, điều khoản bảo hiểm, quy
trình nghiệp vụ chặt chẽ để giảm thiểu nguy cơ bị trục lợi, nâng cao việc giáo
dục ý thức của nhân viên, đại lý bảo hiểm và kiên quyết kỷ luật người sai phạm…
Với đặc thù của một thị trường còn
non trẻ như Việt Nam, thị trường bảo hiểm chỉ thực sự phát triển lành mạnh khi
hội tủ đủ các yếu tố, trong đó một trong những yếu tố quan trọng nhất là xây
dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, phòng chống các hành vi gian lận có thể
dẫn đến thất thu tài chính cho các doanh nghiệp, nhưng đau lòng hơn là thất thu
niềm tin của các nhà đầu tư, những người mua bảo hiểm chân chính. Trên tất cả, cuộc
đấu tranh với trục lợi bảo hiểm rất cần sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan
quản lý để kiểm tra, giám sát, xử lý khi có nghi vấn, và thúc đẩy thực hiện
đồng bộ các giải pháp nêu trên./.
*
Giảng viên Khoa Luật, Đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia Hồ Chí Minh.
[1] Cục Quản lý – Giám sát
bảo hiểm, Đề xuất xử
lý hình sự đối với một số hành vi trục lợi bảo hiểm, tại http://www.mof.gov.vn/webcenter/portal/cqlgsbh/r/m/ttc/ttc_chitiet?dDocName=BTC073157&_afrLoop=28694981215328182#!%40%40%3F_afrLoop%3D28694981215328182%26dDocName%3DBTC073157%26_adf.ctrl-state%3D10he2s8q01_88, truy cập ngày
31/08/2016.
[2] Xem số liệu được công bố
tại Hội nghị thị trường bảo hiểm năm 2016 (31/03/2016), nội dung đăng tải trên
trang web chính thức của Cục Quản lý – Giám sát bảo hiểm, Bộ Tài Chính tại http://www.mof.gov.vn/webcenter/portal/cqlgsbh/r/m/thd/thd_chitiet?dDocName=MOF154318&_afrLoop=28694406997379181#!%40%40%3F_afrLoop%3D28694406997379181%26dDocName%3DMOF154318%26_adf.ctrl-state%3D12wghsra8p_177, truy cập ngày
31/08/2016.
Nhận xét
Đăng nhận xét