INSURTECH VÀ NHẬN DIỆN CÁC THÁCH THỨC PHÁP LÝ
INSURTECH VÀ NHẬN DIỆN CÁC THÁCH THỨC PHÁP LÝ
Bạch Thị Nhã Nam
Giảng viên Đại học Kinh tế - Luật, ĐHQG Tp.Hồ Chí
Minh, NCS Đại học Griffith, Úc.
Email: nambtn@uel.edu.vn, Phone: 0983942542
Tóm tắt: Trong một thập niên qua, đổi
mới thông qua ứng dụng các công nghệ mới là động lực chính của thay đổi trong tất cả các khâu của chuỗi
giá trị bảo hiểm - từ tiếp thị, phân phối, định giá rủi ro,
cấp đơn và cuối cùng là giải quyết khiếu nại. Bài viết tập trung vào việc nhận
dạng các ứng dụng công nghệ số trong lĩnh vực bảo hiểm (InsurTech) trên thế
giới và ở Việt Nam, từ đó nhận diện các thách thức hoàn
thiện pháp luật trong bối cảnh phát triển Insurtech ở Việt Nam.
Từ
khóa: Công nghệ
số, InsurTech, Pháp luật...
Abstract:
Innovation through new technologies is a key driver of
change in the insurance sector including all areas of the insurance value chain
– from marketing & distribution, through to underwriting, pricing of risks,
and ultimately to settlement of claims. The article
focuses on identifying digital technology applications in the insurance sector (InsurTech) in the world
and in Vietnam's insurance market, from which to withdraw
the recommended legal implications for Vietnam.
Keywords:
Digital
Technology, InsurTech, Law…
1. Nhận diện InsurTech trong lĩnh vực bảo hiểm
Công nghệ trong ngành bảo hiểm nói chung hay InsurTech nói riêng đang có tiềm
năng vô cùng lớn tại thị trường Việt Nam. Thuật ngữ InsurTech là sự viết tắt của hai thuật
ngữ Insurance và Technology hay còn gọi là công nghệ bảo hiểm số, đề cập đến việc sử dụng các đổi mới công nghệ
được thiết kế nhằm tăng tính hiệu quả và tiết kiệm từ mô hình bảo hiểm truyền
thống.[1]
Từ “Insurtech” thường được sử dụng để mô tả việc sử dụng công nghệ mới nhằm
thúc đẩy tiết kiệm chi phí và hiệu quả trong các hoạt động khác nhau của chuỗi giá trị bảo hiểm. [2] Cụ thể, các hoạt động trong chuỗi bảo hiểm được
thực hiện trực tuyến thông qua mạng Internet, từ những công đoạn đầu tiên như
nghiên cứu khách hàng, thiết kế sản phẩm, marketing, đến giai đoạn bán hàng trực tuyến, các nghiệp
vụ bảo hiểm như đánh giá rủi ro, định phí, giao kết
hợp đồng trực tuyến và các nghiệp vụ sau bán hàng như chăm sóc khách hàng, thẩm định và giải
quyết bồi thường.
Insurtech cũng có thể đề cập đến các công ty sản xuất Insurtech, đây là các công
ty khởi nghiệp cung cấp các dịch
vụ, ứng dụng công nghệ trong các hoạt động bảo hiểm, các công ty InsurTech này không bán sản phẩm bảo
hiểm, chỉ cung cấp các giải pháp công nghệ hoặc dịch vụ hỗ trợ bảo hiểm
cho các doanh nghiệp bảo hiểm trong các nghiệp vụ hay dịch vụ bảo hiểm như thẩm
định và xử lý bồi thường tự động (xử lý chứng từ, thẩm định chính xác chống
trục lợi, đẩy nhanh quá trình bồi thường), hỗ trợ cấp cứu y tế khẩn cấp, bảo hiểm rủi ro trên không
gian mạng.
Insurtech nổi lên vào khoảng năm 2010 như một nhánh của Fintech - công nghệ
mới được giới thiệu để cải thiện hoạt động và lợi nhuận của các công ty tài
chính. Nó được sử dụng nhất quán để chỉ việc sử dụng các ứng dụng, dữ liệu lớn,
học máy và các công nghệ chuyển đổi khác để tự động hóa và cải thiện các quy
trình trong chuỗi giá trị bảo hiểm - từ tiếp thị và khởi tạo chính sách thông
qua bảo lãnh phát hành, dịch vụ và yêu cầu bồi thường.[3] Từ năm 2010 đến
năm 2019, khoảng thời gian này được coi là chín năm đầu tiên của Insurtech - khoảng 16,5 tỷ
đô la đã chảy vào các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực Insurtech.[4]
Những hình
thái ban đầu của Insurtech là các trang tổng hợp so sánh
giá như CoverHound; công ty bảo hiểm ngang hàng Friendsurance (Đức)... Số lượng các
công ty Insurtech
đã bùng nổ bao gồm một hệ thống rộng lớn, đang phát triển của các dịch vụ và
sản phẩm được kết nối với nhau tại thị trường các quốc gia phát triển như Mỹ, Anh, Pháp,
Đức, Canada.[5]
Đến nay, các hình thức của
Insurtech khá đa dạng, có thể bao gồm 9 loại sau:
|
STT |
Các hình
thức Insurtech |
Nội dung |
|
1 |
Cổng so sánh (Comparison portals) |
So sánh trực tuyến
giúp người
tiêu dùng tự đưa
ra quyết định lựa chọn sản phẩm giữa các nhà cung cấp |
|
2 |
Môi giới bảo hiểm số (Digital Brokers) |
Các nhà môi giới kỹ thuật
số cung cấp dịch vụ môi giới bảo hiểm bằng các giải pháp công nghệ hiện đại
như cổng trực tuyến hoặc ứng dụng
di động giúp khách
hàng tăng cường tiếp cận thông tin tổng quan, minh bạch và khả năng
tiếp cận tư
vấn dịch vụ bảo hiểm |
|
3 |
Bán chéo bảo hiểm (Insurance Cross Sellers) |
Bằng cách sử dụng một nền tảng
công nghệ, chủ cửa hàng có thể tăng doanh thu của họ thông qua việc bán chéo
các sản phẩm bảo hiểm. Khách hàng cũng được hưởng lợi từ dịch vụ này vì họ có
thể ngay lập tức mua bảo hiểm với mức phí cho những tài sản mua sắm mà không
cần cung cấp bất kỳ giấy tờ nào (Ví dụ: cửa hàng bán ô tô và bảo hiểm ô tô) |
|
4 |
Bảo hiểm Ngang hàng (Peer-to-Peer |
Tập hợp nhóm các cá nhân trên mạng
xã hội để lập
quỹ bảo hiểm. Có thể có những mô hình sau: trường hợp Friendsurance
(Đức), Trường hợp Lemonade (Mỹ) |
|
5 |
Bảo hiểm theo yêu cầu (On-Demand Insurance) |
Cung cấp bảo hiểm cho khách hàng đối với rủi ro tại những thời điểm
cụ thể (thời gian thực dùng) thay vì bảo vệ mọi thứ, và bất cứ lúc nào, Ví dụ: Bảo hiểm cho
thời gian hoạt động taxi công nghệ (Grab,
Uber). |
|
6 |
Doanh nghiệp bảo hiểm số (Digital
Insurers) |
Các công ty bảo hiểm công nghệ số sử dụng các công nghệ
mới nhất để số hóa toàn bộ chuỗi giá trị của
hoạt động cung cấp dịch vụ
bảo hiểm như bán hàng, cấp đơn, quản lý khách hàng, quản lý khiếu nại, v.v. |
|
7 |
Phân tích dữ liệu lớn và phần mềm bảo hiểm (Big Data Analytics & Insurance Software |
Các công ty khởi nghiệp
InsurTech trong danh mục này cung cấp các giải pháp cho phép các công ty bảo
hiểm quản lý và tận dụng dữ liệu bên trong và bên ngoài tốt hơn. Ví dụ: Ứng
dụng phân tích dữ liệu y tế của cư dân để triển khai các sản phẩm bảo hiểm
sức khỏe. |
|
8 |
Internet vạn vật (Internet of Things) |
Một mạng lưới các thiết bị
thông minh, cảm biến được kết nối và các đối tượng khác nhau có thể liên lạc
với nhau thông qua internet, cho phép thu thập dữ liệu ở thời gian thực. Bốn
lĩnh vực cụ thể mang một tiềm năng
lớn cho các công ty bảo hiểm: thiết
bị đeo, viễn thông, thiết bị nhà thông minh và công nghệ máy bay không
người lái. Các
ứng dụng của
IoT giúp doanh
nghiệp bảo hiểm quản lý đối tượng bảo hiểm chặt chẽ, thu thập thông
tin nhanh chóng và chính xác trong cả khâu chấp nhận bảo hiểm và giải quyết
khiếu nại bồi thường. |
|
9 |
Chuỗi khối & Hợp đồng thông
minh (Blockchain & Smart Contracts) |
Blockchain là một cấu trúc dữ liệu
chứa các hồ sơ giao
dịch đảm bảo tính bảo mật, minh bạch và phân cấp. Điều này
giúp truy xuất nhanh dữ liệu khách hàng, kiểm tra đối chiếu tức thời để đưa
ra các thẩm định nhằm loại bỏ các rủi ro và phát hiện ngay gian lận, ngăn
chặn rủi ro tiềm tàng trong tương lai. Hợp đồng thông minh có các
điều khoản được soạn thảo tự động bởi một hệ thống
máy tính, chẳng
hạn như một
hệ thống sổ cái phân
tán phù hợp, giúp giảm chi phí thấp cho việc giao
kết và thực
hiện hợp đồng |
Bảng phân loại InsurTech[6]
Insurtech đã
mang lại nhiều giá trị tiện ích cho các chủ thể tham gia thị trường bảo hiểm,
giao kết và thực hiện các loại hợp đồng bảo hiểm. Thứ nhất, đối với bên mua bảo hiểm, họ có thể tiếp cận
sản phẩm bảo hiểm nhanh chóng và đầy đủ thông qua sự phổ
biến và tiện ích của các ứng dụng trên thiết bị di động hoặc bằng các trang Web, từ đó họ dễ dàng và tiện lợi trong việc lựa
chọn sản phẩm, mua và gửi yêu cầu bồi thường trên các nền tảng ứng dụng đa chức
năng. Thứ hai, đối với công ty bảo hiểm, họ có thể liên kết với các
công ty dịch vụ di động và ngân hàng điện tử nên việc thu phí sẽ dễ dàng thực
hiện qua các dịch vụ thu tiền trực tuyến, ví điện tử, ngân hàng trên di động...
Cách thức thanh toán tiện dụng này giúp xóa bỏ những khó khăn thường gặp phải
trong xu hướng bán hàng truyền thống khi mà mọi việc đều thông qua đại lý bảo
hiểm hoặc các đại diện, đôi khi dẫn đến xung đột lợi ích. [7]
Bên cạnh đó, công ty bảo hiểm sẽ tận dụng sự phát triển của ứng dụng dữ liệu
lớn (Big data) và học máy (Machine Learning), trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligent) thu thập thông tin nhanh và nhiều, giúp các công
ty bảo hiểm có được thông tin chi tiết của từng khách hàng, từ đó thiết kế các
sản phẩm bảo hiểm cá nhân hóa, phù hợp với từng khách hàng với mức phí linh
hoạt và hợp lý, thay cho các sản phẩm bảo hiểm truyền thông là một sản phẩm cho tất cả các đối tượng.
2. Sự
phát triển của Insurtech ở Việt Nam
InsurTech hàm chứa tất cả các hoạt động của ngành bảo hiểm
liên quan đến việc ứng dụng cải tiến công nghệ, từ quản lý vĩ mô của Nhà nước đến các hoạt
động của các doanh nghiệp bảo hiểm, từ các nhà môi giới, tái bảo hiểm, hệ thống các công ty giám định, hệ
thống đại lý đến kênh phân phối, khách hàng và người thụ hưởng bảo hiểm...[8]
Tại Việt Nam, InsurTech mới hình thành trong những năm gần
đây và tác động mạnh mẽ đến hoạt
động của hầu hết các doanh nghiệp bảo hiểm, điển hình là sự ra đời
của các Startup InsurTech tại Việt Nam như INSO, SaveMoney, MIIN, Papaya.[9]
Tuy nhiên, việc phát triển vẫn chưa thực sự mạnh, đa số các doanh nghiệp chú
trọng hoàn thiện hệ thống nhằm phục vụ quản lý hệ thống
kinh doanh nội bộ, các hướng tập trung ứng dụng Insurtech của các doanh nghiệp này: Đầu tư xây dựng hệ thống
lõi bảo hiểm nền, Hệ thống bán hàng trực
tuyến, thanh toán online, Hệ thống ứng dụng Mobile
phục vụ bán hàng và chăm sóc khách hàng,
Hệ thống quản
lý giám định, bồi thường, đánh giá rủi ro…, Sử dụng big data, BI (Business Intelligent) để
phân tích hiệu quả sản phẩm, tối ưu hóa chi phí, hạn chế rủi ro bảo hiểm, Chứng nhận bảo hiểm điện tử, cổng liên kết tích hợp
đối tác…Những
ứng
dụng công nghệ phân tích nhu cầu tham gia bảo hiểm của khách hàng với các ứng
dụng thông minh đã xuất hiện ở Việt Nam như ePOS của Manulife,
Genova của Generali, My AIA của AIA. Ngoài ra, các khâu giải quyết bồi
thường, phê duyệt hợp đồng, thanh toán phí, kết nối khách hàng... cũng được
giải quyết nhanh chóng nhờ công nghệ, khách hàng và nhân viên công ty bảo hiểm,
đại lý bảo hiểm có thể làm trực tiếp ngay trên ứng dụng, tiết kiệm nhiều thời
gian, chi phí. Nhiều công ty bảo hiểm còn phát triển những ứng
dụng theo dõi sức khỏe, khuyến khích khách hàng và cả những người chưa phải
khách hàng tham gia như ứng dụng Move của Manulife, ứng dụng Genvita của
Generali, BIDV MetLife. [10]
3. Các thách thức hoàn thiện pháp luật đặt ra
đối với Việt Nam trong quá trình phát triển Insurtech
Trong một thập niên qua, ứng dụng các công nghệ mới là động lực chính
thúc đẩy thay đổi trong lĩnh vực bảo hiểm. Sự đa dạng của các công nghệ mới dẫn
đến các mô hình kinh doanh sáng tạo, các ứng dụng, quy trình hoặc sản phẩm mới
làm chuyển đổi mạnh mẽ hoạt động kinh doanh bảo hiểm.[11]
Đổi mới công nghệ trong lĩnh vực bảo hiểm mang lại nhiều lợi ích, đặc biệt là
cải thiện hiệu quả giao kết hợp đồng, thủ tục yêu cầu bồi thường thiệt hại qua
web và các ứng dụng di động. Tuy nhiên, những đổi mới này cũng có thể gây ra
những rủi ro pháp lý nhất định đối với doanh nghiệp bảo hiểm hiện hành và bên
mua bảo hiểm, và đặt ra các thách thức đối với các chủ thể này trong việc tuân
thủ quy định pháp luật về giao dịch điện tử, về an ninh mạng, lưu trữ dữ liệu,
bảo mật thông tin, về phòng chống rửa tiền. Insurtech đang là xu hướng đối với sự phát
triển của ngành công nghiệp, nhưng cũng là lĩnh vực mới mẻ, nên có nhiều vấn đề
pháp lý đặt ra đối với cơ quan quản lý Nhà nước trong lĩnh vực bảo hiểm, các
chủ thể kinh doanh bảo hiểm, và bên mua bảo hiểm.
Một là,
việc hoàn thiện khung pháp lý về công nghệ tài chính nói chung và công nghệ bảo
hiểm nói riêng cần dựa trên nguyên tắc cân bằng lợi ích của các chủ thể, vừa
đảm bảo thúc đẩy sự phát triển các hoạt động của Insurtech an toàn và thuận
lợi, vừa đảm bảo khung pháp lý toàn diện, bảo vệ cho các hoạt động hợp pháp,
ngăn chặn các hành vi trốn thuế, hoặc vi phạm pháp luật ảnh hưởng xấu đến thị
trường bảo hiểm và toàn xã hội. Các chủ thể tham gia thị trường bảo hiểm như
khách hàng mua bảo hiểm cảm thấy an toàn với việc tham gia Insurtech, công ty bảo
hiểm cung cấp sản phẩm được pháp luật bảo vệ cho các hoạt động hợp pháp, và cơ
quan quản lý Nhà nước duy trì sự ổn
định của thị trường bảo hiểm,
quản lý, kiểm soát các kênh phân phối sản phẩm, quá trình hoạt động của các
doanh nghiệp bảo hiểm tới khách hàng, phòng chống rửa tiền, và đảm bảo
không thất thu thuế từ các doanh nghiệp bảo hiểm ứng dụng Insurtech.
Hai là, vấn đề quyền riêng tư và
bảo mật thông tin của khách hàng bảo hiểm. Các công ty bảo hiểm lưu giữ thông
tin nhạy cảm về khách hàng của họ trên không gian mạng, vì vậy bất kỳ công nghệ
mới nào được giới thiệu đều phải có các giao thức bảo mật mạnh mẽ tránh bị xâm
nhập và rò rỉ thông tin. Trong việc thu thập, xử lý và lưu trữ
thông tin cá nhân của bên mua bảo hiểm, người được bảo hiểm, người thụ hưởng
qua môi trường mạng, DNBH phải bảo vệ quyền riêng tư, quyền bảo vệ dữ liệu cá
nhân của khách hàng; không được truy cập hoặc sử dụng trái phép.
Ba là, hoàn thiện các quy định
điều chỉnh việc ứng dụng công nghệ trong việc giao kết và thực hiện hợp đồng
bảo hiểm
Đối với việc giao kết hợp đồng bảo hiểm ứng dụng công nghệ số,
pháp luật cần đặt ra các yêu cầu về công khai đầy đủ thông tin về doanh
nghiệp bảo hiểm, về sản phẩm bảo hiểm, quy tắc, điều khoản, biểu phí bảo hiểm,
các hồ sơ yêu cầu bảo hiểm, các thông tin quan trọng cần lưu ý tương ứng với
từng sản phẩm bảo hiểm được hiển thị tự động để nhắc khách hàng xem xét kỹ.
Doanh nghiệp bảo hiểm
sử dụng đa dạng các phương tiện giao tiếp như
hộp chatbox, đường dây nóng để đảm bảo thực hiện tốt nghĩa vụ giải thích nội dung điều
khoản hợp đồng bảo hiểm cho phía bên mua bảo hiểm; hồ sơ và thủ tục giải quyết
quyền lợi bảo hiểm trên trang web của doanh nghiệp bảo hiểm hoặc ứng
dụng di động. Để bảo vệ quyền lợi của bên mua bảo hiểm, hợp đồng bảo hiểm có
hiệu lực không được phép hủy ngang do lỗi thao tác máy tính.
Đồng thời, doanh nghiệp bảo hiểm cần có quy trình, thủ tục yêu cầu
bảo hiểm và xác định đầy đủ thông tin, danh tính của bên mua bảo hiểm, người
được bảo hiểm, người thụ hưởng trước khi bên mua bảo hiểm hoàn thành việc yêu
cầu bảo hiểm, chữ ký điện tử khách hàng phải được kiểm chứng.
Đối với nghĩa vụ bồi thường và chi trả bảo hiểm, việc xử lý các khiếu nại
thực hiện chi trả quyền lợi bảo hiểm, yêu cầu thanh toán cho bên mua bảo hiểm,
xác minh sự kiện bảo hiểm cần được tiến hành thuận tiện, hệ thống thanh toán
điện tử phải được bảo đảm an toàn, không ảnh hưởng đến quyền lợi bảo hiểm của
bên mua bảo hiểm.
Thị trường bảo hiểm Việt Nam
rất tiềm năng và ngành công nghiệp InsurTech vẫn đang từng bước hình thành. Với
lợi thế của một quốc gia phát triển năng động, Việt Nam hội tụ nhiều điều kiện
để bứt phá trong thời gian tới, góp phần xây dựng và phát triển bền vững đất
nước trong lĩnh vực Insurtech.
[1] V. Gatteschi, F. Lamberti, C. Demartini, C. Pranteda, V. Santamaría
(2018), Blockchain and Smart Contracts for Insurance: Is the Technology Mature
Enough?, Future Internet, 10(2),
p.20.
[2] Insurance Information
Institute, Nền tảng về Insurtech, https://www.iii.org/article/background-on-insurtech,
truy cập ngày 3/9/2020.
[3] Insurance Information Institute, Đã dẫn.
[4] The Center for Insurance Policy
and Research, Insurtech, https://content.naic.org/cipr_topics/topic_insurtech.htm,
truy cập ngày 3/9/2020.
[5] Statista, Insurtech,
https://www.statista.com/study/46031/insurtech/, truy cập ngày 3/9/2020.
[6] Đây là kết quả nghiên cứu của Institute of Insurance Economics I.VW-HSG, University of St.
Gallen phối hợp với Swiss
Re Institute công bố: Alexander Braun, Florian Schreiber
(2017), The Current InsurTech Landscape: Business Models and Disruptive Potential.
Institute of Insurance Economics I.VW-HSG, University of St. Gallen and Swiss
Re Institute. Nghiên cứu công bố tại:
https://www.ivw.unisg.ch/~/media/internet/content/dateien/instituteundcenters/ivw/studien/ab-insurtech_2017.pdf.
[7] Trần Thị Tuấn Anh (2019),
Insurtech và xu hướng phát triển, Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam, số 7
(2019), tr.11 – tr.12.
[8] Trần Minh Vương , Trần Nguyên Đán (2021), Insurtech – Thực trạng và tiềm năng, Kỷ yếu Hội thảo CVII 2021: Tác động
của Covid-19, Insurtech, Thị trường và Chính sách, tr.127 – tr.136.
[9] Lê Thị Hồng Hoa
(2021), Insurtech – Cơ hội và thách thức cho Startup Việt,
https://www.ueh.edu.vn/khoa-hoc/insurtech-co-hoi-va-thach-thuc-cho-startup-viet-56944,
truy cập ngày 3/9/2020.
Nhận xét
Đăng nhận xét